Termik Santraller Çanakkale’de Yaşamı Tehdit Ediyor

Çanakkale Karbon salımında Türkiye’nin en fazla sera gazı üretin 4. kendi. Elektrik üretiminde en fazla karbon salımı yapan 1. kentin oldu. Biga ve Çan’da bulunan 5 termik Santralin insan yaşamını tehdit ettiği belgelerle ortaya çıktı. Raporda elektrik üretiminde ortaya çıkan karbon salımını azaltılması için devletin hiç bir yaptırımı ve planının bulunmadığına dikkat çekildi.

KARBON RAPORU AÇI GERÇEĞİ ORTAYA ÇIKARTTI

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı(TEPAV)’nın Temmuz ayı raporunda Türkiye’nin Emisyon Haritası: Mekansal ve Sektörel Dağılım yeni yasa için ne anlatıyor? İsimli rapor hazırladı. Türkiye’nin ilk iklim kanunu olan “İklim Yasası” 3 Temmuz 2025 tarihinde TBMM’de kabul edilerek yürürlüğe girdi. Kanun, iklim değişikliği ile mücadelede esas olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, izin ve denetim ile bunlara ilişkin yasal ve kurumsal çerçevenin usul ve esaslarını kapsıyor. İyi niyetle hazırlanan yasa uygulanacak mı yoksa sermaye çevrelerinin baskısı ile uygulanmadan rafa mı kaldırılacak bilinmiyor ancak yasanın görüşmelerin başlanması ile düşünce kuruluşları Türkiye’nin emisyon haritası ve hava kirliliğinin sebep ve sonuçları ile raporlarını hazırlayarak kamuoyu ile paylaştılar.

Bu düşünce kuruluşlarından bir tanesi de işadamları, bürokratlar ve akademisyenler tarafından kurulan Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı(TEPAV) oldu. Enerji ve İklim Değişikliği Çalışmaları merkezi direktörü Mühdan Sağlam başkanlığında araştırmacı Sercan Sevgili ve M. Can Torun tarafından hazırlanan Türkiye’nin Emisyon Haritası: Mekansal ve Sektörel Dağılım Yeni Yasa İçin Ne Anlatıyor isimli raporu hazırlandı. Raporda Türkiye’nin en çok karbon emisyonu üreten tesisleri ve en çok kirliliğin yaşandığı iller açıklandı.

KARBON SALINIMINDA ÇANAKKALE 3 BÜYÜKŞEHİR’DEN SONRA GELİYOR!

Gerçek zamanlı atmosferik Karbon Emisyon takibi yapan Climate Trace’den alınan verilerinde yer aldığı rapora göre; İstanbul, Türkiye’deki toplam Karbon salımının yaklaşık yüzde 9’unu tek başına oluşturuyor. İstanbul’u, emisyon seviyeleriyle dikkat çeken İzmir, Ankara, Çanakkale, Zonguldak ve Hatay illerinin takip ettiği raporda belirtildi.

SERA GAZI VE KARBON SALIMININDA DA ÇANAKKALE ZİRVEDE!

Toplam sera gazı salımlarının en yüksek olduğu beş ilin sektörel kompozisyonu incelendiğinde, İstanbul, İzmir, Ankara, Çanakkale ve Zonguldak öne çıktığına dikkat çekildi. Çanakkale’nin özellikle hem Karbon salınımında hem de Sera Gazı salınımında İstanbul, Ankara ve İzmir’den sonra gelmesi dikkat çekiyor.

ÇANAKKALE’DE ELEKTRİK ÜRETİMİ NEDENİYLE SALINIM YÜKSEK ÇIKIYOR!

Çanakkale ve Zonguldak illerinde ise emisyonlar büyük ölçüde elektrik üretiminden kaynaklandığı raporda ayrıntılı olarak ele alınmış durumda. İÇDAŞ’a ait iki termik santral, Cenal’a ait bir, Çan’da bulunan 18 Mart ve ODAŞ’a ait Çan2 Termik santrallerinin yarattığı kirlilik nedeniyle; Çanakkale’de yılda 20.386 milyon ton, Zonguldak’ta ise 18.154 milyon ton olup her iki ilde de toplam emisyonun yaklaşık yüzde 80’ine karşılık geldiğine dikkat çekildi.

ELEKTRİK ÜRETİMİ KAYNAKLI KİRLİLİK ÇANAKKALE’Yİ ÖNE ÇIKARIYOR!

TEPAV raporunda; Türkiye genelinde toplam karbon emisyonu içinde ilk beş sırada yer alan Çanakkale ve Zonguldak illerinin, sektörel kompozisyon açısından benzer bir profile sahip olduğuna burgu yapıldı. Her iki ilde de elektrik üretimi sektörü, açık ara en yüksek emisyon kaynağı olduğuna dikkat çekildi.

ÇANAKKALE’DE TERMİK SANTRALLER SERA GAZI SALINIMININ YÜZDE 74’ÜNÜ OLUŞTURUYOR!

Çanakkale’de toplam sera gazı salımı 27.381.087 ton CO₂e düzeyinde olduğu raporda belirtilirken; bunun 20.336.000 ton CO₂e’lik kısmı elektrik üretiminden kaynaklandığı, bunun da toplam emisyonun yaklaşık %74’ünü oluşturduğunun altı çizildi. Çanakkale’de kirliliğin kaynağı olarak; Elektrik üretimini sırasıyla kömür madenciliği (1.415.000 ton), uluslararası sevkiyat (1.268.000 ton), katı atık bertarafı (1.053.000 ton), çimento sektörü (680.000 ton) ve karayolu ulaşımı (649.000 ton) takip ettiği belirtildi.

İLK SIRADA ÇANAKKALE VAR!

TEPAV raporuna göre; Türkiye genelinde sera gazı emisyonlarının faaliyet türlerine göre dağılımına bakıldığında, ilk sırada Çanakkale’deki elektrik üretimi faaliyetlerinin yer aldığı; toplamda 20.336 milyon ton CO₂e düzeyinde emisyona neden olduğuna dikkat çekildi.

Elektrik üretimi kaynaklı karbon salımı, özellikle fosil yakıt temelli üretimin hâlâ enerji sisteminin belkemiğini oluşturduğu illerde (Çanakkale: 20.386 milyon ton, Zonguldak: 18.113 milyon ton, Adana: 16.411 milyon ton) merkezi bir sorun olarak öne çıktığı da raporda yer aldı. Buna rağmen, kanun metninde elektrik üretim altyapısının karbonsuzlaştırılmasına dair bölge bazlı hedefler ya da geçiş programları yer almamaktadır.

Raporda ayrıca “Mekânsal analizler, Türkiye’de sera gazı salımının yalnızca sektörel değil, mekânsal olarak da yoğunlaştığını açıkça ortaya koymaktadır. İstanbul, tek başına 61 milyon ton CO₂e ile toplam salımın %9’unu üstlenirken onu İzmir, Ankara, Çanakkale ve Zonguldak gibi iller takip etmektedir” ifadelerinin yer alması dikkat çekti.

EN YÜKSEK KARBON SALINIMI ÇANAKKALE VE ZONGULDAK’TA YAPILIYOR!

TEPAV raporunda Zonguldak ve Çanakkale illeri özelinde yapılan analizler, adil geçişin yerel düzeyde nasıl ele alınması gerektiğine dair çarpıcı ipuçları sunuyor. Climate Trace verilerine göre, Türkiye’nin en yüksek karbon salımı yapan ilk beş ili arasında yer alan Çanakkale ve Zonguldak, toplamda yaklaşık 54 milyon ton (Zonguldak: 27.188.537 ton; Çanakkale: 27.381.087 ton) karbon eşdeğeri emisyon ürettiği; bu emisyonların neredeyse tamamının ise, fosil yakıta dayalı elektrik üretim tesislerinden kaynaklandığına dikkat çekildi.

“SEKTÖREL DÖNÜŞÜM PLANLAMA POLİTİKALARINA İHTİYAÇ VAR”

Çanakkale’de elektrik üretimi kaynaklı emisyonlar, toplam emisyonun büyük bölümünü oluşturduğu raporda detaylıca ele alınıyor. Raporda hava kirliliğine sebep olan Elektrik üretim tesisleri ile ilgili olarak; “Çanakkale karbon kompozisyonları, sanayi, ulaşım ya da konut gibi çok sayıda sektöre dağılmış illerin aksine oldukça tek merkezli olduğu, bu nedenle Çanakkale ve Zonguldak gibi karbon yoğunlukları belirli sektörlerde yoğunlaşmış iller için sektörel dönüşüm planları, yerel ekonomik yeniden yapılanma modelleri, istihdam telafi programları ve eğitim-yeniden beceri kazandırma stratejileri içeren özel adil geçiş politikalarına ihtiyaç duyulmaktadır” ifadesi yer alıyor.

“ENERJİ SEKTÖRÜNE ÖZEL DÖNÜŞÜM PLANLARI GEREKLİDİR”

Örneğin; Zonguldak ve Çanakkale gibi illerde elektrik üretimi kaynaklı emisyonlar toplamın %80’ine yakındır ve enerji sektörüne özel dönüşüm planları gereklidir. İstanbul gibi şehirlerde ise emisyonlar ulaşım, konut, atık, uluslararası havacılık gibi çok daha çeşitli faaliyetlere yayılmış durumdadır. Bu durum, çok sektörlü entegre kent planlaması gerektirir.

Raporun sonuç bölümünde; elektrik üretimi için kömürle çalışan termik santraller nedeniyle en çok hava kirliliğine sebep olan Çanakkale için şu değerlendirme yapıldığı; “Çanakkale’nin sektörel yoğunlaşma nedeniyle üst sırada yer aldığı sonucuna varılmıştır.”